UKRAINA - Liceum dla utalentowanych uczniów klas starszych obwodu donieckiego przy Donieckim Uniwersytecie Narodowym

W kwietniu 1990 roku, decyzją Donieckiej Rady Obwodowej przy Donieckim Uniwersytecie Narodowym (w tym czasie – Doniecki Uniwersytet Państwowy), zostało powołane liceum – szkoła dla utalentowanych uczniów klas starszych obwodu donieckiego.

W ciągu 20 lat absolwentami liceum zostało ok. 2000 uczniów. W chwili obecnej w dziesięciu klasach, na dwóch poziomach uczy się 280 uczniów Doniecka i regionu na: matematycznym, historycznym, filologicznym, fizycznym, chemicznym, biologicznym, profilach.

Zadanie liceum polega na kształtowaniu kompetentnej osobowości, ukierunkowanej na zdobycie sukcesu w życiu. Głównym celem liceum jest zabezpieczenie twórczego rozwoju osobowości, przygotowanie uczniów klas starszych do działalności naukowo-praktycznej, samorealizacji w życiu.
Liceum ma charakter otwartego systemu pedagogicznego. Szkoła współpracuje zarówno z Donieckim Uniwersytetem Państwowym, jak i z licznymi organizacjami społecznymi oraz innymi liceami, zakładami naukowymi. Rokrocznie liceum odwiedzają delegacje nauczycieli i kierowników szkół Ukrainy, naukowców. Co pięć lat na łamach Ogólnoukraińskiego Naukowo-Metodycznego Pisma „Ojczysta Szkoła” liceum publikuje sprawozdanie o swoich sukcesach w nauczaniu i wychowaniu utalentowanych uczniów klas starszych.
W liceum pracuje różnorodne grono pedagogiczne. Obok pedagogów z dużym doświadczeniem, z uczniami pracują młodzi nauczyciele, przeważnie absolwenci liceum. Z licealistami pracuje około 100 profesorów i doktorów Donieckiego Uniwersytetu Pedagogicznego.

Do grona specjalistów zaliczyć można następujących naukowców i dydaktyków:
1. Wałentyn Ałfimow dyrektor liceum przy Donieckim Uniwersytecie Narodowym, zasłużony pracownik oświaty narodowej Ukrainy, członek Międzynarodowej Akademii Edukacji Pedagogicznej, doktor nauk pedagogicznych, profesor (rozwój osobowości twórczej licealisty, przygotowanie uczniów klas starszych do działalności naukowej i samorealizacji w życiu);
2. Ołena Boczarowa, doktor nauk pedagogicznych, docent Katedry Pedagogiki Państwowej Pedagogicznej Szkoły Wyższej Języków Obcych w Gorłowce (temat pracy doktorskiej „Społeczno-pedagogiczne wsparcie uczniów utalentowanych w Polsce);
3. Tatiana Serdiukowa, nauczyciel filologii rosyjskiej i literatury obcej w liceum przy Donieckim Uniwersytecie Narodowym (zajmuje się rozwojem zdolności twórczych i formowaniem kultury humanistycznej licealistów - uczniów klas starszych);
4. Lubow Zenia, doktor nauk pedagogicznych, docent Katedry Metodyki Państwowej Pedagogicznej Szkoły Wyższej Języków Obcych w Gorłowce (talenty filologiczne uczniów klas starszych szkoły profilowej)

Nauczanie w placówce koncentruje się na każdym licealiście, poszanowaniu jego myśli, poglądów, wartości. Licealiści mają możliwość nieodpłatnego uczestniczenia w różnych sekcjach sportowych Donieckiego Uniwersytetu Narodowego, w pracach pracowni naukowych, spotkaniach ze znanymi naukowcami. Za pośrednictwem Uniwersytetu licealiści włączani są do systemu stosunków międzyludzkich, współdziałają z naukowcami Donieckiego Centrum Naukowego i elitami twórczymi Donbasu.
Projektowanie systemu pedagogicznego liceum bierze pod uwagę fakt, że dzieci tej placówki pobierają nauki w ciągu dwóch lat, że pochodzą oni z różnych mniejszych i większych miast i wsi obwodu donieckiego, że dziecko utalentowane jest osobowością szczególną. Właśnie dlatego pedagodzy liceum posługują się technologiami podejścia indywidualnego, przestrzegają zasad humanizmu, wierzą w twórcze siły człowieka. Dyscyplina nauczania w liceum bazuje na świadomym podejściu uczniów do pracy edukacyjnej, na jasnym zrozumieniu wagi samodoskonalenia, własnego potencjału twórczego.

Obecnie liceum aktywnie przygotowuje się do dwunastoletniego systemu nauczania, w związku z czym czas nauczania w placówce będzie trwał trzy lata. Współczesna koncepcja wychowania w liceum daje możliwość odrzucenia tradycyjnych metod pracy wychowawczej „według kierunków wiodących”, opierających się na pedagogice środków. Proces wychowawczy nie ogranicza się tylko do godzin wychowawczych. Taki cel zakłada przygotowanie licealistów jako przyszłych naukowców. Cel ten wymaga wprowadzenia licealistów do świata nauki, organizacji spotkań z jej najlepszymi przedstawicielami.

Liceum rozwija twórcze zdolności intelektualnie utalentowanych uczniów klas starszych, przygotowując ich do działalności naukowo-praktycznej. W związku z czym do planów edukacyjnych zostały wprowadzone kursy: „Teoria i metody badań naukowych”, prowadzony przez profesorów i doktorów uniwersytetu; „Praktyka badania naukowego” (w pierwszej klasie licealiści pod kierownictwem wykładowców uniwersytetu przygotowują pracę roczną, a w drugiej klasie – naukową pracę podsumowującą), a także przedmiot „Samokształcenie osobowości twórczej”. Właśnie ten przedmiot sprzyja temu, że każdy uczeń świadomie wybiera środki samokształcenia wybranych cech charakteryzujących osobę twórczą i wnosi je do „Programu indywidualnego rozwoju i samokształcenia osobowości twórczej”. Główną cechą systemu pedagogicznego liceum jest poważna działalność naukowa uczniów weryfikowana corocznie przez „maratony intelektualne”, uczestnictwo w konferencjach, olimpiadach, konkursach.
Liceum przy Donieckim Uniwersytecie Narodowym bierze udział w wielu konferencjach, ma na swoim koncie wiele cennych publikacji. Praca naukowa liceum ma znaczące osiągnięcia, wyróżniane na różnorodnych konkursach, m.in. w Holandii, Rosji.

W 1998 roku Fundacja George’a Sorosa uznała liceum za jedną z najlepszych szkół Ukrainy i przyznała nagrodę w wysokości 10 000 dolarów. Sześciu nauczycieli liceum wielokrotnie było laureatami nagród tej fundacji, co w warunkach problemów finansowych lat 90. okazało się znaczącym wsparciem dla liceum i jego nauczycieli.
„Głównym wychowawcą” w liceum jest twórczość – naukowa, literacka, a nawet aktorska i wokalistyczna. Uczniowie piszą wiersze, osiągają sukcesy w konkursach wokalnych, wystawiają sztuki teatralne

System pedagogiczny w liceum ma charakter innowacyjny. Każdy licealista samodzielnie decyduje o indywidualnym kierunku nauczania, uczestnictwie w kółkach zainteresowań, udziale w różnych formach samorządu uczniowskiego. Wszystko to sprzyja elastyczności systemu pedagogicznego i faktycznie ukierunkowuje go na każdego ucznia. Kierownictwo liceum bierze również pod uwagę zawodowe zainteresowania nauczycieli, stwarza możliwości dla ich zawodowego samodoskonalenia i zajmowania się nauką.
Możliwości upowszechnienia rezultatów działalności naukowej administracji i pedagogów jest wiele. Liceum stało się jednostką bazową, wykorzystywaną przez Zarząd Oświaty i Nauki Donieckiej Obwodowej Administracji Państwowej, Obwodowy Instytut Podyplomowej Edukacji Pedagogicznej, Wydział Podwyższenia Kwalifikacji Pracowników Zarządzania Placówkami Pedagogicznymi Donieckiego Uniwersytetu Państwowego w celu przeprowadzenia szkoleń dotyczących zarządzania szkołami, prowadzenia lekcji z chemii, fizyki, języka i literatury ukraińskiej, biologii, co znacznie wpływa na intelektualne oblicze liceum. Natomiast uczestnictwo pedagogów uczelni w audycjach telewizyjnych znacznie poszerza audytorium przedstawienia i propagowania nowatorskich technologii nauczania i wychowania dzieci utalentowanych i zarządzania placówkami oświatowymi.
W ciągu 20 lat działalności liceum, 5 nauczycieli otrzymało tytuły „Zasłużony Nauczyciel Ukrainy”, dyrektor liceum otrzymał tytuł „Zasłużony Pracownik Oświaty Ludowej Ukrainy” i został odznaczony orderem „Za zasługi” III stopnia, a 15 pedagogów odznaczono medalem Ministerstwa Edukacji i Nauki Ukrainy: „Zasłużony nauczyciel”. Wszyscy, bez wyjątku, licealiści zostają studentami, prawie połowa uczniów zwycięża i zdobywa nagrody na różnorodnych olimpiadach i konkursach, a co najważniejsze, licealiści stają się samowystarczalnymi, twórczymi ludźmi, posiadającymi umiejętności samokształcenia, samodoskonalenia. Wszystkie te fakty potwierdzają słuszność wybranej linii działań pedagogicznych oraz sposobów ich realizacji.

W liceum funkcjonują dwa systemy – dydaktyczny, dotyczący nauczania licealistów i pracy metodycznej nauczycieli i system pracy wychowawczej kształtujący pozaszkolne przedsięwzięcia wychowawcze. Systemy te istnieją i rozwijają się w ścisłym związku, tj. wzajemnie się przenikają.
Liceum przy Donieckim Uniwersytecie Narodowym zostało wprowadzonych 14 pedagogicznych innowacji i 11 z zakresu zarządzania. Wiele z nich na stałe weszło w zasób środków placówek zajmujących się kształceniem i wychowaniem dzieci utalentowanych.

Władze większości krajów rozwiniętych już dawno doszły do wniosku, że sukces w jakiejkolwiek dziedzinie zależy od ludzi uzdolnionych, utalentowanych. Każdy kraj ma własne rozwiązania w tym zakresie. Dlatego dla podwyższenia efektywności pracy z dziećmi uzdolnionymi ważne znaczenie ma zbadanie pozytywnych doświadczeń. W związku z tym, że Polska ma wiele wspólnego światopoglądowo z Ukrainą, wymiana doświadczeń w pracy z dziećmi uzdolnionymi między badaczami obydwu krajów może przynieść wiele korzyści. Taka wymiana sprzyja zaprezentowaniu i analizie stanu badań, głównych tendencji i prawidłowości rozwoju edukacji dzieci utalentowanych w różnych krajach, m.in. w Polsce i na Ukrainie, ukazaniu pozytywnych aspektów międzynarodowego doświadczenia pedagogicznego, a także form i sposobów jego wykorzystania w celu wzajemnej wymiany. Badania teoretyczne i osiągnięcia praktyczne w kwestii dzieci uzdolnionych w różnych państwach pozwolą zabezpieczyć naukowe rozwiązanie tego problemu.
Dzięki uczestnictwu w projekcie Ukraina będzie mogła przyczynić się do stworzenia pewnego modelu w dużej części opartego o jej własne doświadczenia, który być może stanie się pierwowzorem jednolitego modelu pracy z uczniem zdolnym plastycznie na terenie Unii Europejskiej. Taka wymiana sprzyja ukazaniu pozytywnych aspektów międzynarodowego doświadczenia pedagogicznego, a także form i sposobów jego wykorzystania w celu wzajemnej wymiany. Badania teoretyczne i osiągnięcia praktyczne w kwestii dzieci uzdolnionych w różnych państwach pozwolą zabezpieczyć naukowe rozwiązanie tego problemu.